سنگ های تزیینی و نما و روش استخراج آنها

سنگ‌های تزیینی و نما یکی از مهم‌ترین مواد معدنی موجود در کشور هستند. انواع این سنگ‌ها در سرتاسر ایران به شکل گسترده‌ای وجود دارد. توجه به معادن سنگ تزیینی و نما که عموماً با نام سنگ ساختمانی می‌شناسیم، علاوه بر رفع نیازهای بازار داخلی می‌تواند بخش عمده‌ای از صادرات معدنی کشور را شامل شود. 
در این میان توجه به استخراج صحیح و اصولی باعث می‌شود این ذخایر ارزشمند با کمترین ضایعات و بالاترین کیفیت استخراج شده و به کارخانه‌های فرآوری سنگ منتقل شوند. 

ماناماین بستری دیجیتال برای کلیه فعالین حوزه معدن فراهم کرده است تا بتوانند نیازهای خود را در محیطی کاملا تخصصی و کارآمد برطرف نمایند. این پروژه در گام نخست با تمرکز بر خرید، فروش و مشارکت در معادن فعالیت می‌کند. 

روش استخراج سنگ‌های ساختمانی

به طور کلی محصول نهایی استخراج معدن سنگ تا حد امکان باید به شکل بلوک مکعب مستطیل (اصططلاحا کوپ) با شش وجه مسطح و با ابعاد مشخص باشد. وجود ترک‌ها، شکاف‌ها و شکستگی‌ها و یا تغییرات رنگ و کیفیت در سنگ، ممکن است مانع ایجاد شش سطح مسطح یا ابعاد مشخص مورد نظر شود. 
ابعاد بلوک با توجه به نوع سنگ، ذخیره، تقاضای بازار و روش فرآوری (اره-قله بُر) تعیین می‌شود. به عنوان مثال در معادن دارای لایه بندی ارتفاع بلوک محدود به ضخامت لایه می‌شود. ابعاد بلوک نهایی از تقسیم کردن بلوک‌های استخراجی (بلوک‌های اصلی) حاصل می‌شود و این بلوک‌ها نیز به نوبه خود از تقسیم بلوک‌های اولیه واقع در دل کوه به دست می‌آیند.
از نظر شکل ذخیره که بر نحوه استخراج و ماشین آلات موثر است، معادن سنگ ساختمانی را به دو گروه ذخایر برجسته و گود تقسیم می‌کنند. ممکن است یک ذخیره دارای هر دو حالت یاد شده باشد. بدیهی است که ابتدا ذخایر بخش برجسته و در پی آن ذخایر بخش گود استخراج می‌شود. 

تصویری شماتیک از ذخیره برجسته در معادن سنگ ساختمانی

تصویری شماتیک از ذخیره گود در معادن سنگ ساختمانی

مطلب پیشنهادی: انواع روش های استخراج معدن

با توجه به برجسته یا گود بودن ذخایر این معادن از سه روش کلی استخراجی می‌توان استفاده کرد.

1-روش پلکانی روباز

این روش در مواردی به کار می‌رود که کل توده مناسب و امکان دسترسی به بالاترین نقطه ذخیره وجود داشته باشد. 

2-روش پلکانی بخشی

از این روش در مواردی استفاده می‌شود که ماده معدنی مناسب فقط در بخش کناری وجود داشته باشد، یا به دلیل نبود امکان دسترسی به بالای ذخیره به دلایل فنی یا اقتصادی، فقط بخشی از ذخیره استخراج می‌شود.

3-روش زیر زمینی (اتاق و پله)

 در موارد زیر ممکن است استخراج زیرزمینی مناسب‌تر باشد:
وجود باطله زیاد بر روی ماده معدنی
نبود امکان دسترسی به بالاترین نقطه ذخیره
از آنجا که استخراج معادن سنگ‌های تزیینی و نما در بیشتر موارد به روش پلکانی است در ادامه تنها به تشریح این روش بسنده می‌کنیم.

روش پلکانی در استخراج معدن سنگ تزیینی

1-روش چال های موازی

 این روش قدیمی ترین روش استخراج سنگ های ساختمانی است. در این روش در تمامی سطوح بلوک سنگ چال هایی به فاصله چند سانتی متر تا چند دسی متر در کنار هم حفر شده که این امر باعث جدا شدن سطح سنگ از جبهه کار معدن می‌شود. هنگامی که فاصله چال ها زیاد باشد از مکانیسم گوه و ضربه برای ایجاد شکاف و جدایش کمک گرفته میشود. امروزه به جای گوه از پمپ های هیدرولیک جهت باز کردن شکاف در امتداد چال های حفر شده استفاده می‌شود. جهت ایجاد شکاف از مواد شیمیایی مانند کتراک نیز می‌توان استفاده کرد. این مواد پس از تزریق به چال‌ها پس از مدتی منبسط شده و نیروی فشاری حاصله باعث جدایش می‌شود. این روش به دلیل راندمان بسیار پایین و هزینه بالا جزء اولویت‌های نهایی استخراج خواهد بود.

تصویری از جداسازی سنگ به کمک گوه و شیم در روش چال‌های موازی 

مطلب پیشنهادی: نحوه خرید و فروش معدن

2-استفاده از سیم فولادی یا سیم برش الماسه

  در این روش تعدادی چال در راستای سطوح بسته بلوک (به صورت قائم و افقی) حفر می‌شود به شکلی که این چال ها یکدیگر را قطع کنند. سپس سیم فولادی یا برش الماسه از این چال ها عبور می‌دهند با چرخش مداوم سیم فولادی یا سیم برش الماسه سنگ بریده شده و از سینه کار جدا می‌شود. برای استفاده از دستگاه سیم برش به جز جلوی پله (پیشانی پله) یک وجه کناری نیز باید آزاد باشد. این روش در معادن ایران بسیار متداول است.

تصویر شماتیک جداسازی سنگ به کمک سیم برش الماسه

3-استفاده از دستگاههای برش

متداول‌ترین دستگاه برش سنگ در معدن اره برش یا اره زنجیری (Havaj) است.  این دستگاه دارای بازویی بیضی شکل است که روی لبه‌های آن زنجیری با دندانه‌های کاربیدی یا الماسی نصب شده است. این دستگاه قابلیت ایجاد برش‌های افقی و قائم و در نهایت جداسازی بلوک سنگ از سینه کار را دارد. این دستگاه معمولاً در سه نوع ریلی، مخصوص معادن زیرزمینی و اتوماتیک (چرخ زنجیری) طراحی و تولید می‌شوند. این دستگاه تنها در سنگ‌های با ساییدگی و سختی متوسط مانند تراورتن و مرمر کاربرد دارد و در  سنگ سختی مانند گرانیت عملاً کاربرد چندانی ندارد.

تصویر از دستگاه اره زنجیری ریلی

4-استخراج سنگ به کمک انفجار

 در معادن با سنگ دارای سختی و مقاومت بسیار بالا معمولاً از این روش استفاده می‌شود. انفجارها در این معادن باید کنترل شده باشد تا کیفیت بلوک‌های استخراجی حفظ شده و از ایجاد درزه و شکاف در بلوک‌ها جلوگیری شود.

از سایر روش‌های استخراج سنگ‌های ساختمانی می‌توان به کانال سازی، استفاده از حرارت و برش با فشار آب اشاره کرد که در شرایط خاص استفاده می‌شوند.

از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم.